در دوران بحران‌های اجتماعی، از اعتراضات مردمی و بحران‌های اقتصادی گرفته تا بلایای طبیعی و همه‌گیری بیماری‌ها، نقش رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگری پررنگ و حساس می‌شود. رسانه‌ها می‌توانند به عنوان پلی میان مردم و مسئولان عمل کرده، با انتشار اطلاعات دقیق و به‌موقع، موجب آرامش جامعه شوند. اما در سوی دیگر، همین رسانه‌ها می‌توانند با انتشار اخبار جهت‌دار، نادرست یا هیجانی، به تشدید بحران و افزایش تنش‌های اجتماعی دامن بزنند.

1. نقش اطلاع‌رسانی مسئولانه در دوران بحران

✅ افزایش آگاهی عمومی

رسانه‌ها می‌توانند با انتشار اطلاعات معتبر و علمی، به درک بهتر بحران کمک کنند. برای مثال، در دوران همه‌گیری کرونا، رسانه‌هایی که اطلاعات به‌روز و دقیق از منابع پزشکی منتشر کردند، نقش مهمی در کنترل ترس‌های بی‌مورد و تشویق مردم به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی داشتند.

✅ ایجاد کانال ارتباطی میان مردم و دولت

در شرایط بحرانی، رسانه‌ها می‌توانند سخنگوی مردم و مطالبه‌گر شفافیت از سوی مسئولان باشند. همچنین اطلاع‌رسانی درباره اقدامات دولت و نهادهای امدادی، مردم را در جریان امور قرار می‌دهد و از شایعه‌پراکنی جلوگیری می‌کند.

✅ ایجاد همبستگی اجتماعی

محتواهایی که بر همدلی، همکاری و مسئولیت‌پذیری تأکید دارند، می‌توانند حس اعتماد و مشارکت جمعی را در جامعه تقویت کنند و به جای دوقطبی‌سازی، باعث نزدیکی اقشار مختلف جامعه شوند.

2. وقتی رسانه به تشدید بحران کمک می‌کند

❌ انتشار اخبار جعلی و شایعات

در نبود نظارت مؤثر یا در رقابت برای جذب مخاطب، برخی رسانه‌ها ممکن است اقدام به انتشار اطلاعات تأییدنشده یا تحریف‌شده کنند. این کار نه‌تنها اعتماد عمومی را کاهش می‌دهد، بلکه باعث سردرگمی و تشدید نگرانی‌ها می‌شود.

❌ دامن زدن به دوقطبی‌سازی و خشونت

رسانه‌هایی که به جای تحلیل واقع‌گرایانه، با تیترهای احساسی و جانبدارانه به موضوعات می‌پردازند، ممکن است باعث تحریک احساسات، ایجاد دوقطبی و گسترش خشونت کلامی و فیزیکی شوند.

❌ تمرکز بر جنبه‌های منفی بدون ارائه راه‌حل

برخی رسانه‌ها در پوشش بحران‌ها صرفاً بر ابعاد منفی و تصاویر ناراحت‌کننده تمرکز می‌کنند، بدون آنکه راه‌حل‌ها یا امیدواری‌هایی ارائه دهند. این رویکرد ممکن است به یأس عمومی، بی‌اعتمادی و حتی اختلالات روانی در میان مردم منجر شود.

3. راهکارهایی برای نقش‌آفرینی مثبت رسانه‌ها در بحران‌ها

• پایبندی به اصول حرفه‌ای و اخلاقی روزنامه‌نگاری

• بررسی صحت منابع خبری پیش از انتشار

• ارائه تحلیل‌های متعادل به‌جای تحریک احساسات

• گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان اجتماعی برای درک عمیق‌تر از بحران

• تشویق به گفت‌وگوی مدنی و راه‌حل‌محور

نتیجه‌گیری:

رسانه‌ها در بحران‌های اجتماعی، می‌توانند هم ناجی باشند و هم عامل تشدید بحران. نقش آن‌ها بستگی به میزان تعهد به واقع‌گرایی، بی‌طرفی و مسئولیت اجتماعی دارد. در جهانی که هر خبر می‌تواند به سرعت در سطح ملی یا جهانی منتشر شود، مسئولیت رسانه‌ها در مدیریت بحران و حفظ آرامش اجتماعی، حیاتی‌تر از همیشه است. رسانه‌ای آگاه و متعهد می‌تواند بحران را مدیریت کند؛ اما رسانه‌ای هیجانی و بی‌پروا، ممکن است خود بخشی از بحران شود.